Στον εικονιζόμενο, φημισμένο πίνακα του Ρέμπραντ, οι φοιτητές παρακολουθούν μάθημα ανατομίας. Ο πίνακας του 1632 θεωρείται ένα θαύμα της ζωγραφικής, μια πραγματική ιστορική καταγραφή των μαθημάτων του Δρ Τουλπ*. Εκατομμύρια μάτια έχουν θαυμάσει το δημιούργημα του Ολλανδού ζωγράφου, ενός από τους κορυφαίους σε όλο τον κόσμο. Πόσοι άραγε από εμάς, που θαυμάζουμε το εξαιρετικό του έργο, έχουμε σκεφτεί το δικό μας σώμα στη θέση της σορού πάνω στην οποία εκπαιδεύονται οι φοιτητές του Δρ Τουλπ;
Το σκέφτηκε πριν από πολλά χρόνια ο αγαπημένος συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης. Κι όταν έφυγε από τη ζωή τον Αύγουστο του 2003, αφήνοντας πίσω πλούσια παρακαταθήκη τα έργα του, το σώμα του δόθηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, για τις έρευνες των φοιτητών της Ιατρικής. Δεν είναι προφανώς ο μόνος, αλλά αναμφίβολα η δική του απήχηση και η μεγάλη αγάπη που έτρεφε για το πρόσωπό του ο κόσμος έδωσαν νέα πνοή στην προσφορά σωμάτων για σκοπούς της επιστήμης.
Το επιβεβαιώνει στο newsbeast.gr ο αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών Αντώνης Μαζαράκης, που διδάσκει στους φοιτητές του ανατομία. Οι ανθρώπινες σοροί είναι πάντα πολύτιμες για την εκπαίδευση των φοιτητών και πάντα είναι σημαντικές οι δωρεές. «Ποιος θα ήθελε άλλωστε να ταξιδεύει σε αεροπλάνο που ο πιλότος έχει εκπαιδευτεί μόνο σε παιχνίδι εξομοίωσης πτήσεων;» διερωτάται. «Όλοι θέλουμε να είναι ο γιατρός εκπαιδευμένος όταν πηγαίνουμε στο νοσοκομείο» συμφωνεί και ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης, που έχει ήδη αποφασίσει να δωρίσει το σώμα του στην Ιατρική «από βαθιά πίστη στην επιστήμη», όπως εξηγεί στο newsbeast.gr.
Υπάρχουν πάντως κι άνθρωποι που κατέληξαν στην απόφαση αυτή όχι από την ίδια πίστη στην επιστημονική πρόοδο αλλά από οικονομική απόγνωση, όπως εξηγεί ο κ. Μαζαράκης, αν και, εάν πρόκειται για συγγενείς που έφυγαν από τη ζωή χωρίς να έχουν κάνει δήλωση δωρητή, η αποδοχή της δωρεάς είναι αδύνατη. Κάποιοι πιθανώς να ενοχλούνται στην ιδέα είτε της ταφής είτε της αποτέφρωσης και να προτιμούν το σώμα τους να προσφέρει μια τελευταία- και πολύ σημαντική- χρήση, πριν την τελική αποδόμησή του. Κι άλλοι μπορεί να αναζητούν έναν τρόπο να αποφύγουν οι απόγονοί τους την άγρια ψυχρολουσία της εκταφής, διαδικασία που στοιχειώνει όποιον την περνά και τον βάζει σε μια επώδυνη αναμέτρηση με τα όριά του και τα φιλοσοφικά ερωτήματα για τη ζωή και τον θάνατο.
Αντ. Μαζαράκης: Δωρητές σώματος λόγω οικονομικής αδυναμίας
Όλα τα φημισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού κάνουν ανατομία επί φυσικών ανθρώπινων σωμάτων παρά επί προπλασμάτων.

– Τι γίνεται λοιπόν με το σώμα μας όταν το δωρίσουμε στην επιστήμη;
Οι συγγενείς του ανθρώπου που έχει δηλώσει την επιθυμία του να γίνει δωρητής σώματος επικοινωνούν μαζί μας και μας ειδοποιούν μόλις φύγει από τη ζωή. Εμείς φροντίζουμε να διακομιστεί η σορός από το σπίτι ή το νοσοκομείο, ελέγχουμε τα στοιχεία του δωρητή και υποδεχόμαστε τη σορό στο Ανατομείο. Ακολουθεί μια ειδική διαδικασία ταρίχευσης, εργώδης και ακριβή, για να διατηρηθούν ακέραιοι οι ιστοί για πολλά χρόνια, και στη συνέχεια η σορός «αποθηκεύεται».
– Μιλάτε για μια ακριβή διαδικασία, ωστόσο προφανώς αξίζει σε σχέση με το να εκπαιδεύονταν οι φοιτητές με κάποιο υποκατάστατο του ανθρώπινου σώματος
Φυσικά και αξίζει, όλα τα φημισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού κάνουν ανατομία επί φυσικών ανθρώπινων σωμάτων παρά επί προπλασμάτων. Για να καταλάβετε, είναι σαν ένας πιλότος να εκπαιδεύεται σε κάποιο παιχνίδι εξομοίωσης πτήσεων στον υπολογιστή ή σε αληθινό αεροπλάνο. Ποιος θα ήθελε να ταξιδεύει με αεροπλάνο που ο πιλότος έχει εκπαιδευτεί μόνο στο πρώτο;
Η διαδικασία είναι δαπανηρή για πολλούς λόγους, επειδή απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό, διαρκή έλεγχο σε κάθε στάδιο, αρκετές μέρες. Και όταν ολοκληρωθεί, η συντήρηση γίνεται με δύο τρόπους. Είτε με εμβάπτιση σε φορμόλη, όπως κάναμε μέχρι πρόσφατα, είτε με τοποθέτηση σε νέο ταριχευτήριο με θαλάμους συντήρησης σε ειδικά μεγάλα ψυγεία, με αποτέλεσμα το σώμα να διατηρείται ατόφιο για πάρα πολλά χρόνια.
– Υπάρχουν περιπτώσεις που κάποιος δεν μπορεί να γίνει δωρητής σώματος;
Καταρχήν είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε πως η δωρεά σώματος γίνεται μόνο από τον ίδιο τον δωρητή, μόνος του εκείνος θα πρέπει, όσο βρίσκεται εν ζωή, να κάνει τη δήλωση δωρεάς. Η υπογραφή του θεωρείται για το γνήσιο από ΚΕΠ ή αστυνομικό τμήμα και η δήλωση συνυπογράφεται από έναν ή δύο συγγενείς που πιστοποιούν με τον τρόπο αυτό πως ο άνθρωπος έχει γνώση της απόφασής του και δρα αυτοβούλως. Είναι πολύ σημαντικό αυτό γιατί πολλές φορές έχουν έρθει σε επαφή μαζί μου άνθρωποι που επιθυμούν να δωρίσουν το σώμα οικείων τους, όπως π.χ. των γονιών τους, και τους εξηγώ πως είναι αδύνατο γιατί μόνο εάν οι ίδιοι εν ζωή είχαν δηλώσει αυτή την επιθυμία θα ήταν εφικτό να τους δεχθούμε.
Εάν αυτή η προϋπόθεση τηρείται, οι μόνες περιπτώσεις να μην μπορεί να γίνει δωρεά είναι εάν έχει προηγηθεί νεκροτομή, εάν το σώμα έχει υποβληθεί σε παρατεταμένη χημειοθεραπεία και εάν πρόκειται για κάποιον υπερβολικά παχύσαρκο. Ο λόγος δεν είναι πως εμείς δεν θέλουμε αλλά είναι κάτι εντελώς πρακτικό, και στις τρεις περιπτώσεις, για διαφορετικούς λόγους, δεν μπορούν να εγχυθούν στη σορό οι ειδικές ουσίες που χρησιμοποιούμε για τη διατήρησή τους.

–

Οι φοιτητές σας πώς αντιδρούν στη θέα του νεκρού ανθρώπινου σώματος; Ρωτώ γιατί υπάρχει κι αυτή η ψυχρολουσία του θανάτου…
Είναι πάντα πολύ ήπια η αντίδρασή τους. Έχουμε πάνω από 1.200 φοιτητές τον χρόνο- από Ιατρική, Οδοντιατρική και Φαρμακευτική- και είναι πολύ σπάνιο κάποιος να δυσκολευτεί. Τυχαίνει κάποια φορά στην αρχή, στο πρώτο μάθημα ίσως, κάποιος να αισθανθεί άσχημα αλλά λάβετε υπόψη σας πως οι φοιτητές έρχονται προετοιμασμένοι. Αφενός προηγούνται κάποια μαθήματα στο αμφιθέατρο, στα οποία τους προϊδεάζουμε για το τι θα γίνει στην ανατομία, από την άλλη πρόκειται για ανθρώπους που έχουν αποφασίσει να ασχοληθούν με αυτή την επιστήμη. Οπότε όταν αντικρίζουν μια σορό την αντιμετωπίζουν από την επιστημονική σκοπιά, δεν είναι σαν να βλέπει κανείς ένα θύμα τροχαίου στον δρόμο, που είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Άλλωστε φροντίζουμε πολύ για τον επιμελή καθαρισμό της αίθουσας και την αποφυγή οσμών.
– Οι δωρητές σώματος αυξάνονται;
Η τάση είναι αυξητική, ναι. Το θλιβερό είναι- κι έχω γίνει πολλές φορές αποδέκτης τέτοιων επιθυμιών- πως υπάρχουν άνθρωποι που ζητούν να γίνουν δωρητές για να αποφύγουν οι απόγονοί τους το κόστος της ταφής, άνθρωποι που δεν είχαν τα χρήματα για να πληρώσουν για την κηδεία π.χ. του γονιού τους. Υπάρχουν βέβαια και οι συνειδησιακοί δωρητές, εκείνοι που συνειδητά παίρνουν την απόφαση σκεπτόμενοι την επιστήμη. Πρώτος ήταν ο Αντώνης Σαμαράκης, που μίλησε πολύ για την απόφασή του αυτή κι έδωσε νέα πνοή στη δωρεά σώματος.

Όταν ολοκληρωθεί η άσκηση των φοιτητών γίνεται ταφή του σε κοινό τάφο, σε ειδικούς χώρους που παραχωρούν ορισμένα νεκροταφεία
– Υπάρχει επάρκεια σορών για την εκπαίδευση των φοιτητών;
Εμείς πια δεν παραλαμβάνουμε άλλες σορούς μέχρι να ετοιμαστούν τα νέα μας ταριχευτήρια, κάτι που αναμένουμε να γίνει μέσα στον χρόνο. Μας μπλοκάρουν χιλιάδες πράγματα, μπορεί για παράδειγμα τα μηχανήματα να είναι έτοιμα για παραλαβή αλλά να μας λείπει ένα χαρτί από το υπουργείο. Πρέπει εδώ να αναφερθώ βέβαια στον διευθυντή κ. Παναγιώτη Σκανδαλάκη ο οποίος δίνει καθημερινό αγώνα για να προχωρήσει το πρότζεκτ. Όταν πάντως ολοκληρωθεί το έργο, τα ταριχευτήρια θα είναι όχι απλώς εφάμιλλα αυτών των ξένων πανεπιστημίων αλλά από τα πρώτα και τα καλύτερα της Ευρώπης. Τα έργα προχωρούν στο παράδειγμα μεγάλων πανεπιστημίων, όπως του Οχάιο ή του Λος Άντζελες, κι όταν τελειώσουν θα είμαστε και δέκα χρόνια μπροστά.
– Τι γίνεται με το σώμα όταν ολοκληρωθεί η άσκηση των φοιτητών;
Γίνεται ταφή του σε κοινό τάφο, σε ειδικούς χώρους που παραχωρούν ορισμένα νεκροταφεία, όπως για παράδειγμα αυτό της Καλλιθέας.
– Πού πρέπει να απευθυνθεί κάποιος που μας διαβάζει και ενδιαφέρεται να γίνει δωρητής;
Θα πρέπει να κάνει δήλωση δωρεάς. Μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας στο τηλέφωνο 210 7462305 και δια ζώσης να πάρει όλες τις απαραίτητες και αναλυτικές πληροφορίες και οδηγίες από τη γραμματεία του εργαστηρίου.
Θ. Τριαρίδης: Οι μισές αρρώστιες που σήμερα σκοτώνουν δεν θα σκότωναν αν η δωρεά σώματος ήταν δεδομένη
Ένας από τους ανθρώπους που όχι μόνο έχει αποφασίσει να δωρίσει το σώμα του στην επιστήμη αλλά και το έχει γνωστοποιήσει (και) δημόσια είναι ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης. Παρακινημένος κι εκείνος από το παράδειγμα του Αντώνη Σαμαράκη, έχει προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες κινήσεις.
«Δεν είναι κάτι που αν το πεις στους γύρω σου θα υλοποιηθεί, πρέπει να γίνουν οι αιτήσεις, οι διαδικασίες, και να είναι και οι οικείοι σου ενήμεροι» λέει στο newsbeast.gr.
«Όλοι όταν πηγαίνουμε στο νοσοκομείο θέλουμε ο γιατρός να είναι καλός. Όταν κάνουμε μια επέμβαση θέλουμε ο γιατρός να είναι εκπαιδευμένος. Πώς θα εκπαιδευτεί όμως αν δεν κάνει ανατομία σε πτώμα; Η ιατρική ανά τους αιώνες προχώρησε μέσα από την ανατομία σε πτώματα, από τον Ιπποκράτη και τον Λεονάρντο ντα Βίντσι μέχρι όλους τους μεγάλους επιστήμονες. Με αυτή την απλή ορθολογική προσέγγιση, και γνωρίζοντας πως πάντα υπάρχει έλλειψη πτωμάτων, κατέληξα στην απόφασή μου» εξηγεί. «Οι μισές αρρώστιες που σήμερα σκοτώνουν δεν θα σκότωναν αν η δωρεά σώματος ήταν δεδομένη. Αν υπήρχε περισσότερο πτωματικό υλικό τα τελευταία 50 χρόνια, η ιατρική θα είχε προοδεύσει πολύ περισσότερο. Δύσκολο να δώσεις είναι όταν έχεις κάτι να χάσεις, όχι όταν δεν έχεις. Και μετά θάνατον, δεν έχεις».
«Μπορεί να είναι δύσκολο αν πιστεύεις πως θα επιστρέψεις κάπως στη ζωή, εγώ δεν το πιστεύω. Αλλά κι αν είναι να γυρίσω, θα ήθελα να είναι στο σώμα κάποιου άλλου» αστειεύεται.
«Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες της Ιατρικής που θα διασταυρώσουν πρακτικά τις θεωρητικές ανατομικές γνώσεις τους (εξακριβώνοντας, για παράδειγμα, σε μια εγκάρσια τομή τη θέση της σπλήνας ή τις αρτηρίες της καρδιάς), θα κάνουν εν αγνοία τους το ξόδι μου. Αυτοί (: τα βλέμματά τους) θα είναι ο καλύτερος τάφος» γράφει στη «δήλωση δωρεάς σώματος», στην ιστοσελίδα του.